Sürdürülebilir Büyüme

Sürdürülebilir büyüme, ülkemizin henüz emekleme aşamalarını yaşadığı ‘verimlilik’ ile oldukça kuvvetli bağlarla örülü bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır.

Bugün dünyadaki hiçbir ülkenin gerçek anlamda sürekli devam eden bir büyümesi bulunmamaktadır. Her ekonomi durgunluğa girmektedir. Sürdürülebilir büyümeden kasıt kendi içinde bir krize yol açacak dinamikleri olmayan bir büyümedir.

Ülkemizde yeterince çalışmanın ve analizlerin yapılıp uygulamaya konulamayan konulardan biri verimlilik, diğeri de büyümenin dinamikleridir.

Türkiye’nin OECD ülkeleri arasında verimliliği en düşük ülkelerden biri olması nedeniyle kaynaklarını eksik ve yanlış kullanan bir ülke olarak potansiyeline uygun bir yere gelmesi zorlaşmaktadır.

Mevcut kaynaklar eksik ve kötü kullanıldığında yeterince yeni iş, istihdam ve gelir yaratılmamakta, dolayısıyla hem gelir dağılımındaki bozulma giderilememekte, hem de büyüme sağlıklı ve istikrarlı bir yapıya kavuşturulamamaktadır. Bu problemi aşmanın ilk yolu, önce büyümenin dinamikleri üzerinde durmak, büyümede iş gücü ve sermaye faktörlerinin payını, verimliliğin payını hesaplamaktır.

Ekonominin büyüme, iki temel üretim faktörü olan emek ve sermaye ile üretim faktörlerinin verimliliğinin karışımının yarattığı bir orana dayalı olarak ortaya çıkmaktadır.  Bir ekonominin, eldeki imkânların kullanılmasıyla ulaşabileceği en yüksek sürdürülebilir büyüme oranı o ekonominin potansiyel büyümesini göstermektedir. Büyümenin istikrarsızlık yaratmadan sürdürülebilmesi sürdürülebilir büyüme potansiyeli kavramına götürmektedir.

Bir ekonominin büyüme potansiyelini hesaplamanın birçok yolu bulunmaktadır. En kestirme yol geçmiş yıllar ortalamasını alarak yapılan hesaplamadır. Ekonomi durağan bir yapıda olmadığı ve sürekli değişim içinde olduğundan bu dinamizmi bu hesaba uydurabilmek için son on yıldaki büyümeye biraz daha fazla ağırlık verilmektedir.

Türkiye ekonomisinde karşılaşılan volatilite, GSMH’nin öngörülmesinde ortaya çıkan en büyük sorundur. Bu değişkenliğin nedenleri özetle üç ana başlıkta vurgulanmaktadır;

1. Belirsiz ekonomik ortam ve reel faizler
2. Şoklara karşı uygulanan yöntemler
3. Sermaye hesabının dışa açılması

Şoklar, büyüme oranının sürdürülebilir olmamasından kaynaklanmakla birlikte, volatilite, Dünya Bankası raporlarında da belirtildiği gibi büyüme hızını yavaşlatan bir faktör olarak değerlendirilmektedir.

Büyüme

Şimdi volatiliteden kısmen de olsa kurtulmuş bir ekonomi ile durumumuzu anlamaya çalışırsak; önümüzdeki 8 yıl boyunca % 7 seviyesinde büyürsek, 2025 yılında kişi başına milli gelirimiz iki katına yani 20 bin dolar seviyesine ulaşacaktır; bunu devam ettirebilirsek, 2035 yılında 40 bin dolara ulaşacaktır. Ancak büyüme hızımız son yıllarda olduğu gibi % 3’lerde kalırsa, milli gelirimizin 20 bin dolar olması ancak 2040 yılında mümkün olabilecektir. OECD ülkeleri arasında verimliliği en düşük ülkelerden biri olunduğu da göz önüne alınarak bir değerlendirme yapılacak olunursa; ilk önce  mevcut ve potansiyel kaynakların optimum fayda ile kullanımının nasıl başarılacağı ve büyümenin dinamikleri tespit edilmek durumundadır. İş gücü ve sermaye faktörünün yapısı ve özellikleri iyi analiz edilerek kendi has büyüme modelini geliştirmelidir.

Türkiye’de büyüme genelde ya kamu açığı verilerek ya da cari açık verilerek finanse edilmeye çalışılmaktadır. Geçmiş yıllardaki büyüme dönemleri incelendiğinde bu açıkça görülmektedir.

Dünya ekonomisindeki payımız halen 1987 yılındaki % 1,41 seviyelerindedir. IMF bu oranın 2019’a kadar % 1,38’e kadar düşeceğini tahmin etmektedir. Buradan çıkan sonuç şu ki aldığımız pay artmıyor ve bu büyüme oranı ile devam edersek refahımız da artmayacak demektir. Türkiye’nin nüfusu dünya nüfusundan daha da hızlı artmaktadır. Dolayısıyla hedeflenmesi gereken büyüme oranı istikrarlı olarak % 7’ler seviyesi olmalıdır.

Türkiye, şu ana kadar göstermiş olduğu ortalama büyüme rakamlarının üzerine çıktığında çeşitli ekonomik sıkıntılarla karşılaşmaktadır. Bu sıkıntılar geçmişte daha çok bütçe açığı biçiminde, son dönemde ise cari açık biçiminde olmaktadır. Aslında Türkiye büyüme potansiyelini zorlarken ya kamu açıklarını artırarak yani bütçe açığına neden olarak ya da ithalatını yani cari açığını artırarak yükseltmek yolunu seçmektedir. Bir başka ifadeyle Türkiye’de sorunu büyüme değil büyümeyi zorlamak için kamu finansmanı ya da dış finansman ihtiyacı yaratmaktan kaynaklanmaktadır.

Büyümeyi sorunsuz biçimde %7’lere taşımak için Türkiye’nin önce potansiyelini değiştirmesi gerekmektedir. Potansiyeli değiştirmeden büyümeyi zorlamak bir süre sonra sert düzeltmeleri de beraberinde getirmektedir. Türkiye’nin potansiyelini değiştirmesinin yolu tasarrufları artıracak, ithalatın rekabet edilebilir bölümünü yerli üretimle ikame edecek, vergi kayıplarını önleyecek bir sistem kurmasından, bu işi başarabilmenin yolu ise yapısal reformlardan geçmektedir. Bu dönüşümü yapmadan büyümeyi zorlamanın faturası da düşe kalka sürdürülen bir büyüme çizgisi olmaktadır. Birkaç yılın kazancı bir yılda gidebilmektedir.

Türkiye’nin sürdürülebilir büyüme performansını yakalayabilmesi için “teknoloji geliştirme”, “iş gücünün eğitimi” ve “sermaye yatırımları” konularına öncelik vermesi gerekmektedir. Bu 3 alanda iyileşme sağlanırsa, yüzde 7’lik büyüme temposunu yakalamak mümkün olacaktır.

Küreselleşen dünyada Türkiye giderek hem yurt dışından daha fazla teknoloji almakta hem de yurt dışında kendi gelir düzeyinde olan ülkelerle rekabet etmektedir. İki unsur için de Türk iş gücünün eğitim, genel yetenek ve bilgi düzeyinin arttırılması gerekmektedir. Birincisi hem fabrika işçilerinin hem de daha üst düzeydeki çalışanların, yöneticilerin eğitim ve bilgi düzeyleri artırılmalıdır. İkincisi, Çin, Endonezya, Hindistan, Pakistan gibi ülkelerin küreselleşme süreci içinde dünya ekonomisinin bir parçası haline gelmelerinden ötürü Türkiye’nin bundan önce daha düşük maliyetle üretip ihraç ettiği mallardan umudunu kesmesi gerekmektedir. Bu konularda Çin’le, Endonezya’yla, Pakistan’la ve Hindistan’la rekabet edilememektedir.

Türkiye’nin bir üst düzeydeki ürünlere geçmesi gerekmektedir ve bunun için de yine eğitim ve bilginin çok önemi bulunmaktadır. Bu konuyu bir önceki “Yüksek Teknoloji Ürünleri ve Türkiye’nin Durumu” başlıklı yazı da değerlendirilmiştir ( YÜKSEK KATMA DEĞERLİ İHRACAT VE DIŞ TİCARET HADDİ ).

İşgücü kendi eğitimine ve bilgisine yatırıma teşvik edilmeli ve devlet bu insanların eğitimlerini sürdürebilecekleri bir ortam yaratabilmelidir. Sürdürülebilir büyümeyi destekleyen bu temel etkenlerdeki  gelişmeler ekonomik ve siyasi kurumların daha iyi işlemesini sağlayabilmektedir.

Bankacılık sektöründe son 20 yılda büyük gelişmeler kaydedilmiştir. Bankaların küçük üreticilerle ve tüketicilerle yakın ilişki içinde olması ve bu insanları en önemli müşterileri olarak görmeleri gerekmektedir.  Bankalar, yerli veya yabancı, her türlü yatırım projelerinin içinde olmalı, en küçük müşteriye kadar, etik kurallar çerçevesinde yaklaşmalı, sadece patronun kar hırsı ile değil, toplumsal kalkınmanın en önemli kurumu olma saikiyle hareket etmelidir.

Teknoloji, eğitim ve bilgi, üç önemli unsur olarak karşımıza çıkmaktadır. Teknolojik gelişim marka ya da daha niş ürünleri üretebilmek için gereklidir. Bilginin arttırılması bu tür ürünleri tasarlayabilmek için gereklidir. Eğitim seviyesinin yükseltilmesi bu ürünleri üretecek olan işçilerin dünyadaki teknolojiyi kullanabilmesi için gereklidir. Bugün ABD’de otomobiller robotlarla üretilmektedir. İşçiler bir makineyi programlamakta ve denetlemektedir. Bunu yapabilmek için çok kalifiye ve eğitimli işçilerin olması lazım gelmektedir.

Sonuç olarak, Türkiye şu ana kadar sürdürülebilir büyüme süreci yakalayamamıştır. Bu noktadan sonra süreci yakalamak, sadece ekonomik program ve önlemlerle mümkün olmayacaktır. Yapısal reformların hayata geçirilmesi, teknoloji, eğitim ve bilginin en önemli girdi olarak değerlendirilip işlenmesi gerekmektedir. Vergi kayıpları önlenmeli ve tasarruflar arttırılmalıdır. Ayrıca ikame edilebilecek ürünlerde ise yerli üretim tercih edilmelidir.

KAYNAKÇA

http://www.mahfiegilmez.com/2012/11/turkiyenin-surdurulebilir-buyume.html

http://www.tusiad.org.tr/temel-konular/uretkenlik-temelli-buyume–surdurulebilir-buyume/

Türkiye Ekonomisi ve ve Büyüme Oranının Sürdürülebilirliği, Mehmet Fuat Beyazıt

http://www.iktisadi.org/surdurulebilir-buyume-uzerine-degerlendirme.html

http://content.csbs.utah.edu/~ehrbar/erc2002/pdf/P445.pdf

http://www.capital.com.tr/ekonomi/makro-ekonomi/surdurulebilir-buyume-mumkun-mu-haberdetay-3654

http://eaf.ku.edu.tr/turkiye-ekonomisi-icin-surdurulabilir-buyume-stratratejisi