Giriş: Tolstoy’un Felsefi Mirası

Lev Tolstoy, yalnızca büyük bir romancı değil, aynı zamanda derin bir düşünür ve ahlaki bir reformcuydu. Tanrının Egemenliği İçinizdedir (1894), onun Hristiyan anarşizmi ve şiddetsiz direniş anlayışını en açık şekilde ortaya koyduğu eserlerden biridir. Kitap, devletin zor kullanma yetkisini reddeden bir etik sistemi öne sürer ve bireyleri vicdanlarına göre hareket etmeye çağırır. Tolstoy’un bu eseri, Mahatma Gandhi ve Martin Luther King Jr. gibi isimleri de etkileyerek pasif direnişin temel taşlarından biri hâline gelmiştir. Kitap, yazarın Ortodoks kilisesinden aforoz edilmesine sebep olmuştur.

Tolstoy;

– Aslen varlıklı bir aileden,

– Küçük yaşlarda anne babasını kaybetmiş,

– Sürekli, arayış içinde olan bir ruh yapısına sahip,

– Asaletten, lüksten uzak durmayı yeğlemiş,

– Köyüne okul kurmuş,

– Bütün varlığını yoksullara bağışlamış,

– Şiddete, otoriteye karşı olmuş,

– Bir yoksul olarak vefat etmiştir.

Dağ Vaazı, Hz. İsâ Aleyhisselâmın, Hristiyan ilahiyatına göre, 30’lu yıllarda müritlerine Taberiye Gölü (Celile) yakınlarında bir dağda gerçekleştirmiş olduğu seslenişe denmektedir. Gerçek mutluluk, kutsal yasa, öfke ve cinayet, zina ve boşanma, ant içmek (yemin etmek), intikam, düşmanları sevmek, yoksullara yardım, dua, oruç, kaygı, başkasını yargılamak ve Allah’tan dilemek konularında öğretilerini aktardığı vaazıdır. Tarih içinde birçok marjinal Hristiyanlık yorumu ve hatta Hristiyan anarşizmi olarak bilinen fikir akımı tarafından temel alınması gereken “tek” ahlaki ilkeler bütünü olarak benimsenmiştir. Hz. İsâ Aleyhisselâm’ın, Hz. Musa’nın On Emirine atıfta bulunduğu da söylenir.

Tolstoy, kitabında, kiliseye, kurumsallaşmış Hristiyanlığa, askerliğe, genel olarak şiddete karşı çıkmakta ve bunun karşısına doğru dini inancı çıkarmaya çalışmaktadır. Örneğin, inançlı bir Hristiyan’ın devlet tarafından zorla askere götürülemeyeceğini söylemekte, şiddet görsen dahi şiddetle karşı koymaman gerektiğini Hz. İsa’nın Dağ Vaazını temel alarak açıklamaya çalışmaktadır. Modern devlet kurumunun, milliyetçiliğin, savaş ve militarizmin, her türlü devlet baskı aracının, hapishane ve cezalandırma kurumlarının, eğitim kurumlarının, insanları otoriter bir ahlakın boyunduruğu altında tutmaya çalışan dini kurumları reddeden tutarlı bir anarşist anlayış geliştirmektedir.

Tanrının Egemenliği Kitabının Ana Temaları

1. Hristiyanlık ve Şiddetsiz Direniş

Tolstoy, İncil’deki Matta 5:39 ayetine dayanarak şiddetsiz direniş fikrini savunur: “Kötülüğe karşı koyma.” Bu anlayışa göre, bireyler adaletsizlik karşısında şiddete başvurmadan, sevgi ve sabırla direnmelidir. Devletlerin savaş ve zor kullanma üzerine kurulu olduğunu öne süren Tolstoy, gerçek Hristiyanların bu sisteme katılmaması gerektiğini vurgular.

2. Devlet ve Zor Kullanımının Eleştirisi

Tolstoy, devletin otoritesinin şiddete dayandığını ve bu yüzden ahlaki olarak meşruiyetinin sorgulanması gerektiğini ileri sürer. Ona göre, askerî hizmet ve vergiler gibi zorunluluklar, bireyin vicdanını hiçe sayan baskıcı sistemlerin parçalarıdır.

3. Bireysel Vicdan ve Ahlaki Sorumluluk

Tolstoy, bireylerin kendi vicdanlarına göre hareket etmeleri gerektiğini savunur. Devletin veya toplumun dayattığı kurallar yerine, kişinin kendi ahlaki pusulasına göre yaşaması gerektiğini belirtir. Ona göre, Tanrının egemenliği bireyin içinde, yani ruhsal dünyasında başlar.

Her ne kadar bakış açısı anarşist olsa da anarşizmin şiddet yoluyla devlet otoritesini değiştirmeye çalıştığını, kendisinin anarşist olmadığını söylemektedir. Güce dayalı bir hayatın reddini temellendirmekte ve güce güçle karşı koymama anlayışını formüle etmektedir. Askere alınmayı, insanın şiddete sürüklenerek, vicdansızlaştırılıp, hipnotize edilmesi olarak görmektedir.

Tolstoy’un fikirlerini, anarko-sendikalizm, anarko-komünizm ya da bireysel anarşizm kadar yaygın olan bir başka anarşizm koluna, anti-militarizme ve pasifist eylemciliğe ya da Albert Einstein’ın tabiriyle “militan bir pasifizm”e kaynaklık etmiş olduğunu söyleyerek felsefi, sosyolojik açıklamalar getirilebilir.

Önemli Kavramlar ve Açıklamaları

• Hristiyan Anarşizmi: Devlet otoritesini reddeden, bireyin doğrudan Tanrı ile ilişki içinde olması gerektiğini savunan bir düşünce akımıdır.
• Şiddetsiz Direniş (Pasif Direniş): Toplumsal adaletsizliklere karşı fiziksel şiddet kullanmadan, sivil itaatsizlik veya manevi duruş ile karşı koymayı ifade eder.
• Sivil İtaatsizlik: Ahlaki veya vicdani nedenlerle yasalara uymayı reddetme eylemi. Tolstoy, bunun bir Hristiyan görevi olduğunu savunur.
• İçsel Egemenlik: Bireyin dışsal otoritelere değil, kendi ahlaki ve manevi anlayışına göre hareket etmesi gerektiğini ifade eder.

Sonuç: Tolstoy’un Düşüncelerinin Günümüze Etkisi

Tanrının Egemenliği İçinizdedir, sadece teolojik bir metin değil, aynı zamanda siyasi ve etik bir manifestodur. Tolstoy’un şiddetsiz direniş ve bireysel vicdan vurgusu, modern dünyada sivil itaatsizlik hareketlerine rehberlik etmeye devam etmektedir. Onun düşünceleri, günümüzde adalet ve barış arayışında olan birçok aktivist için ilham kaynağı olmaya devam etmektedir.

Bu eseri okumak, yalnızca Tolstoy’un düşünsel evrimini anlamak değil, aynı zamanda bireyin özgürlüğü ve vicdanı üzerine derin bir sorgulama yapmak anlamına gelir.