Giriş

Küresel ekonomik ortam, iç içe geçmiş karmaşık dinamikler ve sürekli değişim gösteren koşullarla karakterizedir. Yatırımcılar, politika yapıcılar ve işletmeler için bu değişken yapıyı anlamak ve geleceğe yönelik öngörülerde bulunmak, stratejik karar alma süreçlerinin temelini oluşturmaktadır. Bu bağlamda, ekonomik ve finansal göstergeler, piyasaların ve reel sektörün sağlığına dair değerli sinyaller sunarak, belirsizlik ortamında birer navigasyon aracı işlevi görür.

Bu makale, denizcilik ekonomisinin nabzını tutan Baltık Kuru Yük Endeksi (BDI), imalat ve hizmet sektörlerinin performansını yansıtan Satın Alma Yöneticileri Endeksi (PMI) ve piyasa volatilitesi ile yatırımcı korkusunun bir barometresi olan VIX Endeksi (Korku Endeksi) gibi üç kritik göstergeyi incelemeyi amaçlamaktadır. Söz konusu endekslerin tanımlanması, işlevleri, birbirleriyle olan ilişkileri ve ekonomik belirsizlik dönemlerindeki rolleri, sağlanan metinlerin sunduğu bilgilerle derinlemesine analiz edilecektir. Bu çalışma, adı geçen endekslerin küresel ekonomik görünümün anlaşılmasındaki kritik önemini vurgulamayı hedeflemektedir.

Baltık Kuru Yük Endeksi (BDI): Deniz Ticaretinin Öncü Göstergesi

Baltık Kuru Yük Endeksi (BDI), dökme kuru yük taşımacılığının maliyetini temel alan küresel bir göstergedir ve dünya ticaretinin sağlığı hakkında öncü sinyaller sunar. Özellikle denizcilik piyasaları için kritik bir “erken uyarı sistemi” olarak öne çıkmaktadır.

BDI, yalnızca arz-talep dinamiklerine değil, çok sayıda makroekonomik ve jeopolitik belirsizlik faktörüne de duyarlıdır. Bu faktörler arasında şunlar bulunmaktadır:

• Küresel Ekonomik Büyüme Beklentilerindeki Sapmalar: BDI, reel ticaret hacmine duyarlıdır. Küresel büyüme oranları düştüğünde, özellikle Çin ve Hindistan gibi büyük dökme yük ithalatçısı ülkelerdeki siparişler azalabilir. IMF ve Dünya Bankası’nın büyüme revizyonları yatırımcı güvenini ve taşımacılık taleplerini zayıflatabilir. Örneğin, 2024’te Çin’in büyümesinin %5’in altına gerilemesi, Capesize segmentinde navlun fiyatlarını aşağı çekmiştir.
• Jeopolitik Gerginlikler ve Rota Güvenliği: Kızıldeniz, Süveyş Kanalı ve Tayvan Boğazı gibi kilit geçiş noktalarındaki saldırı veya abluka riski, yük taşıma rotalarının değiştirilmesine neden olarak sefer sürelerini uzatır ve maliyetleri artırır. Bu durum navlun fiyatlarını yukarı yönlü baskılar. 2025 başında Yemen açıklarındaki güvenlik sorunları, armatörlerin Ümit Burnu’na yönelmesine yol açmış ve BDI’de yukarı yönlü geçici bir sıçrama yaratmıştır.
• Kur ve Faiz Dalgalanmaları: Dolar endeksi (DXY), taşımacılık maliyetlerini etkileyen önemli bir göstergedir. ABD dolarındaki sert değerlenmeler, emtia ithalatçısı ülkelerin satın alma gücünü düşürebilir. Faiz artırımları krediye erişimi zorlaştırarak yatırım ve ticaret hacmini azaltabilir. Fed’in 2024 sonundaki sıkı faiz politikası, gelişmekte olan ülkelerdeki talebi frenlemişti.
• Altyapı ve Lojistik Aksamaları: Liman grevleri, konteyner sıkışıklıkları ve kara nakliye kesintileri gibi aksamalar, taşıma sürelerini ve maliyetlerini artırarak BDI üzerinde etkili olabilir. Tedarik zinciri bozulmaları, gemi arzında yapay daralma yaratabilir. 2021 sonrası düşük verimlilikle çalışan bazı Çin limanları 2025’te de taşımacılık verimliliğini etkilemektedir.
• Enerji Fiyatları ve Sürdürülebilirlik Geçişi: Yakıt fiyatlarındaki oynaklık, doğrudan navlun maliyetlerini etkiler. VLSFO (düşük kükürtlü fuel oil) fiyatlarındaki artışlar taşımacılığı pahalılaştırır. Emisyon vergileri ve karbon piyasaları gibi sürdürülebilirlik kaynaklı yeni maliyetler de ortaya çıkmıştır. AB’nin 2024 sonundaki denizcilik karbon fiyatlandırması, maliyet bazlı bir endeks olan BDI’yi yukarı çekmiştir.
• Talep Tarafı Belirsizlikleri (Özellikle Çin): Çin’in demir cevheri, kömür ve tahıl gibi emtialardaki stoklama politikaları ve ithalat düzenlemeleri, BDI’de ani dalgalanmalara yol açabilir. Çin’in iç pazara dönük stratejileri ve inşaat sektöründeki daralma taşımacılık talebini hızla değiştirebilir. 2025 Mart ayında Çin’in inşaat demiri talebindeki artış, BDI’nin haftalık %6 yükselmesine katkı sağlamıştır.
• Finansal Piyasaların Genel Ruh Hali (Sentiment): Endeksler, tahvil faizleri ve emtia vadeli kontratları gibi finansal göstergeler BDI’yi dolaylı etkileyebilir. Yatırımcılar BDI’yi küresel ticaretin ön göstergesi olarak algıladıkça, endeksteki hareketler piyasa psikolojisini şekillendirebilir.

Yapılan Wavelet Uyum analizleri, BDI’nın finansal piyasalar ve emtia fiyatları açısından önemli bir öncü gösterge işlevi gördüğünü ortaya koymuştur. Özellikle borsa endeksleri ve petrol fiyatlarıyla güçlü korelasyon sergilemesi, yatırımcılar ve politika yapıcılar için önemli sinyaller sunabilir. Bitcoin ile BDI arasındaki ilişkilerin incelenmesi de dikkat çekici bulgular ortaya koymuştur, bu da kripto para piyasalarının geleneksel ticaretle bağlantısını anlamak açısından önemlidir. Akademik çalışmalar da, petrol fiyatlarındaki dalgalanmaların navlun maliyetleri üzerinden BDI’yi etkilediğini ve ekonomik büyüme yavaşladığında endeks değerinde düşüş görülebileceğini vurgulamaktadır. Ayrıca, BDI’nin finansal piyasalardaki hareketleri önceden tahmin etme potansiyeli olduğu öne sürülmektedir.

Satın Alma Yöneticileri Endeksi (PMI): Reel Ekonominin Anlık Görüntüsü

Satın Alma Yöneticileri Endeksi (PMI), bir ülkenin üretim ve hizmet sektörünün genel performansını gösteren kritik bir ekonomik göstergedir. Genellikle anket temelli bir yapıda elde edilir ve şirket yöneticilerine sipariş hacmi, stok seviyeleri, istihdam ve üretim gibi metrikler sorulur. Endeks, genellikle 0 ile 100 arasında bir değer alır; 50’nin üzerindeki değerler sektörün genişlediğini, 50’nin altındaki değerler ise daraldığını işaret eder. PMI verisi, ABD’de ISM, Euro bölgesinde IHS Markit, Türkiye’de ise İstanbul Sanayi Odası ve IHS Markit işbirliğiyle açıklanır.

PMI verisi, makroekonomik analizlerde bir yol gösterici olmasının yanı sıra, finansal piyasalardaki oyuncular için de stratejik kararlar alırken başvurulan önemli bir kaynaktır. Endeksin en önemli katkısı, ülkelerin ekonomik sağlığının hızlı ve güncel bir fotoğrafını sunmasıdır. PMI, özellikle üretim sektörü için erken uyarı sinyali niteliğindedir, çünkü üretim sektörü ekonomik döngülerin başlangıcını veya sonlanmasını işaret edebilir.

Bu veri, merkez bankalarının para politikası kararlarında da kritik bir rol oynar. PMI verilerinde üretim hacimlerinin daraldığı görülürse merkez bankası para arzını artırıp faiz oranlarını düşürebilir; hızlı bir genişleme ekonomik aşırı ısınmaya işaret ediyorsa faiz oranlarını yükselterek talebi kontrol altına alabilir. Finans piyasaları açısından, PMI verisinin yayınlanması genellikle piyasalarda volatiliteyi artırır; pozitif PMI borsalarda yukarı yönlü hareketlere, negatif veriler ise satış baskısına neden olabilir. Dolayısıyla PMI, hem traderlar hem de uzun vadeli yatırımcılar için değerli bir analiz aracıdır.

Sanayi sektörü, büyüyen ekonomilerin temel yapı taşlarından biridir. Gelişmekte olan ülkeler, sanayi üretimini artırarak rekabetçi bir konuma gelmeyi hedefler. Sanayi üretimi yalnızca ekonomik büyümeyi hızlandırmakla kalmaz, aynı zamanda diğer sektörleri de besler. Yüksek katma değerli ürünlerin üretilmesiyle ekonomiye doğrudan gelir sağlar ve özellikle ihracata yönelik üretim döviz gelirlerini artırır. Sanayi sektörü ayrıca yoğun bir şekilde istihdam yaratır, işsizlik oranlarını düşürür ve hane halkı gelirlerini destekler. Teknoloji ve inovasyonun gelişmesine öncülük eder. Sanayi sektörü aynı zamanda ekonomik dalgalanmalara karşı bir tampon görevi görür. Pandemi gibi kriz dönemlerinde sanayinin dayanıklılığı, ekonomilerin nispeten güçlü kalmasını sağlamıştır.

Enflasyon ve üretim arasında sıkı bir ilişki bulunur. Üretim maliyetleri (iş gücü, hammadde, enerji) arttığında, üreticiler bu artışları fiyatlara yansıtarak maliyet enflasyonuna yol açabilir. Ekonomide talep artışı üretim kapasitesi sınırlıyken fiyatların yükselmesine neden olarak talep enflasyonuna yol açabilir. Verimlilik artışı ise üretim maliyetlerini düşürerek enflasyonu yavaşlatabilir. Döviz kurlarındaki dalgalanmalar da ithalat maliyetleri üzerinden enflasyonu etkileyebilir. Üretim yavaşlaması ise arzın daralmasına ve fiyatların yükselmesine sebep olabilir. Türkiye gibi gözle görülür bir enflasyon baskısı altındaki ekonomilerde, üretim sektörünün etkinliği zaman zaman sekteye uğrayabilir. Bu nedenle, PMI gibi göstergeler, üretim aktivitelerinin sürekliliğini ve ekonominin genel yönelimini takip etmek için kritik bir öneme sahiptir.

VIX Endeksi: Piyasa Korkusunun Barometresi

VIX Endeksi, finansal piyasalarda yatırımcıların karşılaştığı piyasa volatilitesini tahmin etmek ve yönetmek için kullanılan önemli bir araçtır. Wall Street’in “korku göstergesi” olarak bilinir. Piyasanın volatilite beklentisini ölçer ve yatırımcılara gelecek dönemlerdeki piyasa hareketliliği hakkında fikir verir. Chicago Board Options Exchange (CBOE) tarafından yaratılan VIX, S&P 500 endeks opsiyonlarından türetilen gerçek zamanlı volatilite beklentisini yansıtır.

VIX, piyasa katılımcılarının risk algısını ve piyasa belirsizliğini ölçmek için tasarlanmıştır. Yüksek VIX değerleri, yüksek volatilite ve yatırımcı korkusunu gösterirken, düşük VIX değerleri düşük volatilite ve yatırımcıların piyasa koşullarına olan güvenini gösterir. VIX, S&P 500 endeks opsiyonlarının fiyatlarından elde edilen verileri kullanarak piyasa volatilitesinin kantitatif bir ölçümünü sunar. Bu opsiyonların içsel volatilite değerleri (implied volatility) kullanılarak hesaplanır, yani piyasanın gelecekte beklediği volatilite tahmin edilir. Hesaplama sürecinde, gelecek 30 gün içindeki volatiliteyi temsil etmesi amacıyla, çeşitli vade sonlarına sahip S&P 500 call ve put opsiyonlarının fiyatlarından yararlanılır.

VIX Endeksi’nin başlıca kullanım alanları şunlardır:

• Genel piyasa belirsizliğinin ve piyasa katılımcılarının risk algısının bir göstergesi olarak işlev görür. Yüksek değerler, yatırımcı endişesini ve potansiyel riskli dönemleri işaret eder.
• Yatırımcılar, portföylerini korumak için hedge stratejileri oluşturabilirler.
• Piyasanın aşırı korku veya açgözlülük durumlarını göstererek alım veya satım için uygun zamanları belirlemede yardımcı olabilir. Çok yüksek seviyeler, aşırı düşüş ve toparlanma potansiyelini işaret edebilir.
• Finansal planlamacılar ve fon yöneticileri için portföylerinin risk seviyelerini ayarlamak ve varlık dağılım stratejilerini optimize etmek için önemli bir araçtır.
• Ekonomik belirsizlik dönemlerinde genel yatırımcı moralini ve piyasa duyarlılığını ölçen bir gösterge olarak da kullanılır. Ekonomistler ve politika yapıcılar, VIX’i karar alma süreçlerini desteklemek için kullanabilir.

VIX Endeksi’nin düşük seviyelerde (örneğin, 20’nin altında) olması, piyasanın stabil ve yatırımcıların rahat olduğu bir dönemi gösterir. Risk algısının azaldığını ve büyük dalgalanma beklenmediğini ifade eder. VIX değerinin yükselmesi (örneğin, 30’un üzerine çıkması), piyasalarda artan belirsizlik ve korku olduğu şeklinde yorumlanır. Yatırımcılar endişelidir ve olası düşüşe karşı korunmaya çalışırlar. Çok yüksek seviyeler (40+) yüksek korkuyu ve belirsiz piyasa şartlarını gösterir.

VIX Endeksi’nin yükselmesi, çeşitli faktörlerden kaynaklanabilir:

• Önemli ekonomik haberler, politik olaylar veya küresel gelişmeler gibi piyasa belirsizliğini artıran faktörler.
• Ekonomik göstergelerdeki olumsuz değişiklikler veya kriz beklentisi.
• Hisse senetleri gibi ana varlık sınıflarında yaşanan sert düşüşler.
• Önemli seçimler, politika değişiklikleri veya merkez bankalarının faiz kararları gibi geleceğe yönelik belirsizlikler.
• Yatırımcıların riskten korunma amaçlı opsiyonlara yönelmesi.
• Piyasadaki genel volatilite artışı.

VIX yükseldiğinde, genellikle piyasalarda daha büyük fiyat hareketlilikleri olur. Piyasa genelinde korku ve endişe hâkim olur, yatırımcılar riskten kaçınarak daha güvenli araçlara yönelebilir. Portföy koruma stratejileri artar. Yüksek VIX, satış baskısını artırarak piyasaların düşüş göstermesine neden olabilir. Ayrıca, artan volatilite genellikle daha yüksek işlem hacimleriyle ilişkilendirilir. Bazı yatırımcılar için yüksek VIX seviyeleri, alım için uygun zamanlar olarak görülebilir.

Korku Açgözlülük Endeksi (Fear & Greed Index) de piyasa duyarlılığını ölçer ve yatırımcıların hissiyatını görselleştirir. Piyasalara yönelik eğilimleri “aşırı korku” ve “aşırı açgözlülük” skalasında değerlendirir. Bu endeks, yedi farklı piyasa göstergesinin (piyasa momentumu, piyasa genişliği, faiz talebi, piyasa volatilitesi, yatırımcı anketleri, opsiyon oranları, varlık karşılaştırması) bir kombinasyonunu kullanır. VIX Endeksi ile Korku Açgözlülük Endeksi arasında belirgin bir ilişki bulunur; her ikisi de piyasa duyarlılığını ve volatiliteyi ölçer. VIX yükseldiğinde piyasada korku hakimdir, bu da Korku Açgözlülük Endeksi’nde düşük değerlere yol açabilir. Ancak aralarında doğrudan bir eşleme olmayabilir, çünkü Korku Açgözlülük Endeksi daha geniş bir veri seti kullanır. Bu iki endeksi birlikte kullanmak, piyasa duyarlılığının daha derinlemesine bir resmini sunabilir.

Endeksler Arası İlişkiler ve Türkiye Ekonomisi Bağlamı

Yukarıda ayrıntıları verilen BDI, PMI ve VIX endeksleri, küresel ekonomik sistemin farklı ancak birbiriyle ilişkili yönlerini yansıtmaktadır. BDI, reel ticari faaliyetin ve dökme yük taşımacılığı talebinin bir aynası olarak ekonomik aktivitenin fiziksel boyutunu gösterir. PMI ise, imalat ve hizmet sektörlerinin yöneticilerinin beklentileri aracılığıyla reel sektörün güncel durumunu ve kısa vadeli eğilimini yansıtan erken bir göstergedir. VIX Endeksi ise, finansal piyasalardaki risk algısını ve yatırımcıların duygusal durumunu, yani piyasanın “sinirini” ölçer.

Kaynaklarımızın sunduğu bilgilere göre, BDI’nın finansal piyasalar ve emtia fiyatları için öncü bir gösterge işlevi gördüğü tespit edilmiştir. Bu, fiziki ticaretin canlılığının finansal varlıkların fiyatlaması üzerinde etkili olduğunu düşündürmektedir. Ayrıca, Bitcoin ile BDI arasında dikkat çekici ilişkiler bulunmuştur, bu da kripto piyasalarının bile geleneksel ticaretle bağlantılı olabileceğine işaret eder.

Türkiye örneği üzerinden yapılan spesifik bir çalışmada ise, VIX Endeksi ile PMI imalat sanayi endeksi arasında anlamlı ve negatif bir ilişki tespit edilmiştir. Bu çalışma, özellikle Kovid-19 salgını gibi yüksek belirsizlik dönemlerinde VIX’in yükselmesinin (artan korkunun), imalat sanayi üretimini temsil eden PMI üzerinde olumsuz etkileri olduğunu göstermiştir. Salgın döneminde yaşanan yapısal kırılmanın imalat sanayii üretimini olumsuz etkilediği sonucuna ulaşılmıştır. Bu bulgu, piyasalardaki belirsizlik ve korkunun, reel sektördeki fiziki üretim faaliyetlerini yavaşlatabileceğine dair doğrudan bir kanıt sunmaktadır. Yüksek piyasa volatilitesi (yüksek VIX), şirketlerin yatırım ve üretim kararlarını ertelemesine veya küçülmesine yol açarak PMI değerinin düşmesine neden olabilir.

OECD’nin Aralık 2024 Ekonomik Görünüm Raporu, küresel ekonominin dirençli kaldığını, enflasyonda ılımlı düşüş ve küresel ticarette canlanma işaretleri verdiğini belirtmektedir. Ancak, görünümde önemli aşağı yönlü riskler bulunmaktadır. Yükselen jeopolitik gerilimler (özellikle Orta Doğu), ticaret politikası belirsizliği ve artan kısıtlamalar, beklenenden düşük büyüme veya enflasyon düşüşünden sapmaların yol açabileceği finansal piyasa düzensizlikleri ve finansal kırılganlıklar bu riskler arasındadır. Türkiye özelinde, gerekli makroekonomik istikrar politikalarının yurt içi talebi yavaşlatması nedeniyle 2024’te %3,5, 2025’te %2,6 büyüme beklenmektedir.

Sıkılaşan finansal koşullar ve mali konsolidasyon hane halkı tüketimini sınırlayacak, yatırım ve kamu tüketimi yavaşlayacaktır. Ancak dış ortamın iyileşmesi ve turizmin canlanması ihracatı artırabilir. 2026’da büyümenin %4’e yükseleceği öngörülmektedir. Enflasyonun kademeli olarak düşmesi beklenmekle birlikte, yüksek beklentiler ve güçlü enflasyonist alışkanlıklar yukarı yönlü riskleri artırmaktadır. Para ve maliye politikalarının enflasyon hedefe ulaşana kadar kararlılıkla sıkı tutulması beklenmektedir. Reel daralma gösteren sanayi kapasite kullanımı ve PMI gibi öncü göstergeler, ekonomik faaliyetlerin daha da yavaşlayabileceğine işaret etmektedir. OECD raporu, yapısal reformların istikrar çabalarını destekleyebileceğini ve uzun vadeli büyümeyi artırabileceğini vurgulamaktadır.

OECD’nin genel makroekonomik değerlendirmesi BDI, PMI veya VIX endeksleriyle doğrudan ilişkilendirilmemektedir. Ancak, OECD’nin vurguladığı jeopolitik riskler (Orta Doğu) BDI’yı etkileyen faktörler arasında sayılmıştır (Kızıldeniz güvenlik sorunları). Benzer şekilde, küresel büyüme beklentilerindeki sapmalar hem BDI’yı hem de PMI’yı (reel ticaret hacmi ve üretim talebi üzerindeki etkisi nedeniyle) etkileyen temel faktörlerdir. Piyasa duyarlılığı ve korkusu (VIX), hem reel ekonomik aktiviteyi etkileyebilir (VIX-PMI ilişkisinde görüldüğü gibi) hem de politik ve ekonomik belirsizliklerden (OECD raporundaki riskler gibi) etkilenebilir. Bu endeksler arasındaki ilişkiler karmaşık ve çok yönlüdür; birindeki değişimler diğerlerinde de tepkilere yol açabilir ve bu göstergelerin bir arada değerlendirilmesi, daha bütünsel bir ekonomik resim elde etmeyi sağlar.

2025 Yılında Endekslerin Görünümü ve Ekonomik Belirsizlikler

2025 yılına küresel ekonomi, resesyon ihtimalleri, jeopolitik krizler ve ticaret gerilimleri gibi belirsizliklerle girmiştir. Bu ortamda, BDI’nin 2025 performansı dikkat çekicidir. BDI, 2025’e zayıf bir başlangıç yapmış (1.029 puan) ancak Mart başında 1.514 puana yükselerek değer kazanmıştır. Mart ayı boyunca 1.275’ten başlayıp ay ortasında 1.643’e kadar yükselmiş ve ay sonunda 1.587’ye gerilemiştir. Bu süreçte %24,5 yükseliş sonrası %3,4’lük bir düzeltme yaşanmıştır. Mart’taki yükselişte Çin’in demir cevheri talebindeki canlanma, ABD’nin güçlü iç talebi, tedarik zinciri akışındaki toparlanma ve Kızıldeniz’deki güvenlik endişeleri nedeniyle rota değişimleri etkili olmuştur.

Grafiksel karşılaştırmada, 2024 yılı BDI için %52,37 kayıpla tamamlanan düşüş yılı olurken, 2025 yılı Mart ayına kadar %54,23 yükselişle toparlanma sinyalleri vermiştir. 2024’teki düşüşte Ukrayna-Rusya savaşı, Süveyş Kanalı krizleri ve Çin’in büyüme sorunları etkiliyken, 2025’te bu faktörler kalıcılaşırken sektör sürdürülebilirlik yatırımları, alternatif rota adaptasyonu ve talep yeniden dengelenmesiyle toparlanmaktadır. Ancak 2025’teki pozitif trendin kırılgan olduğu, endeksin Mart sonunda hafif aşağı yönlü seyrettiği ve düzeltme riski taşıdığı belirtilmiştir.

Nisan 2025 öngörüsünde teknik düzeltme sinyallerinin izlenmesi gerektiği, 1.525 puan desteğinin kırılması halinde 1.480 bandının test edilebileceği, ancak yukarı yönlü momentum korunur ve jeopolitik haber akışı pozitif seyrediyorsa 1.650-1.700 seviyelerine yönelmenin mümkün olduğu ifade edilmiştir. Özellikle Çin ve Hindistan kaynaklı enerji ve maden sevkiyatları ile sürdürülebilir gemi yatırımlarının uzun vadeli destek sağlayabileceği belirtilmiştir. Nisan ayında BDI için anahtar göstergeler arasında 1.587 puan seviyesi, jeopolitik gerilimler, liman performansları ve sürdürülebilirlik yatırımları yer almaktadır.

Sektörden haberler de bu belirsizlik ortamını ve endeks üzerindeki potansiyel etkilerini teyit etmektedir: Kızıldeniz krizi rota değişimlerine ve kısa vadede BDI üzerinde yukarı yönlü baskıya neden olmaktadır. Çin hükümetinin altyapı harcamalarını artırma kararı, demir cevheri ve kömür talebini yükselterek BDI’yı destekleyebilir. Avrupa’daki durgunluk alarmı ise AB içi taşımacılığı zayıflatmakta ve BDI’nın alt segmentlerinde (Panamax, Supramax) olumsuz etki yaratabilmektedir. Singapur’daki yeşil finans hamleleri ve dijital yakıt ikmali gibi sürdürülebilirlik yatırımları ise orta ve uzun vadede BDI’ye sürdürülebilir destek sağlayabilir. Fed’in faiz kararları da belirsizliği sürdürmekte ve faiz indirimi navlun talebini (özellikle Panamax hattında) artırabilecek potansiyele sahiptir.

Bu gelişmeler, BDI Risk Haritası adı verilen bir araçla görselleştirilerek, küresel denizcilik piyasasını etkileyen temel risk unsurlarını sade bir şekilde sunmaktadır. Harita, jeopolitik gelişmeler, talep odaklı etkiler, makroekonomik belirsizlikler ve sürdürülebilirlik/regülasyonlar gibi faktörlerin BDI üzerindeki etkisini değerlendirerek yatırımcılar, armatörler ve karar vericiler için bir rehber niteliği taşımaktadır.

OECD’nin Aralık 2024 raporunda belirtilen 2025-2026 küresel ve Türkiye ekonomisine yönelik riskler (jeopolitik gerilimlerin yoğunlaşması, ticaret kısıtlamaları, finansal kırılganlıklar; Türkiye için yüksek enflasyon beklentileri) bu belirsizlik ortamının makro düzeydeki yansımalarıdır. Bu riskler, BDI, PMI ve VIX gibi göstergeler aracılığıyla piyasa hareketlerine ve reel ekonomik aktiviteye yansıyacaktır. Örneğin, artan jeopolitik gerilimler hem BDI’yı (rota riskleri) hem de VIX’i (piyasa korkusu) doğrudan etkileyebilir. Küresel veya yerel ekonomik yavaşlama işaretleri (OECD’nin Türkiye için büyüme beklentisi gibi) hem BDI’yı (ticaret hacmi) hem de PMI’yı (üretim talebi) etkileyebilir. Bu nedenle, önümüzdeki dönemde bu göstergeler arasındaki etkileşimlerin dikkatle takip edilmesi büyük önem taşımaktadır.

Sonuç

Ekonomik belirsizliklerin giderek arttığı günümüz küresel konjonktüründe, Baltık Kuru Yük Endeksi (BDI), Satın Alma Yöneticileri Endeksi (PMI) ve VIX Endeksi gibi spesifik göstergeler hem reel ekonomik aktivitenin hem de finansal piyasaların sağlığına dair paha biçilmez bilgiler sunmaktadır. BDI, fiziki ticaretin, özellikle dökme kuru yük taşımacılığının canlılığını yansıtarak küresel talep hakkında erken sinyaller verirken, PMI imalat ve hizmet sektörlerinin anlık performansını ve kısa vadeli eğilimlerini ortaya koymaktadır. VIX Endeksi ise piyasalardaki belirsizlik, risk algısı ve yatırımcı hissiyatını ölçerek, genellikle finansal piyasalardaki dalgalanmaların potansiyel yönü ve şiddeti hakkında ipuçları sunmaktadır.

Çalışmalar BDI’nin, finansal piyasalar ve emtia fiyatları için bir öncü gösterge olduğunu Türkiye özelinde VIX Endeksi ile PMI imalat sanayi endeksi arasında negatif bir ilişki bulunduğunu, yani artan piyasa korkusunun üretim aktivitesini olumsuz etkileyebileceğini göstermiştir. Bu bulgular, farklı ekonomik alanlara odaklanan bu endekslerin aslında birbirleriyle ilişkili olduğunu ve global ekonomik sistemin entegre yapısının yansımaları olduğunu teyit etmektedir. Jeopolitik riskler, global büyüme beklentileri, para politikaları ve sektör dinamikleri gibi faktörler hem tek tek endeksleri etkilemekte hem de aralarındaki ilişkileri şekillendirmektedir.

Özellikle 2025 yılına ilişkin beklentiler ve güncel gelişmeler (Kızıldeniz krizi, Çin’in talebi, Avrupa’daki durum, faiz politikaları) BDI ve dolaylı olarak diğer piyasalar üzerindeki belirsizliğin devam ettiğini göstermektedir. OECD’nin global ve Türkiye’ye yönelik makroekonomik değerlendirmeleri de bu belirsizlik ortamını ve potansiyel riskleri doğrulamaktadır.

Sonuç olarak, BDI, PMI ve VIX endekslerinin sunduğu sinyallerin bir arada, çok boyutlu bir analizle değerlendirilmesi, günümüzün dinamik ve belirsiz ekonomik ortamında daha bilinçli kararlar alınmasına olanak tanıyacaktır. Bu endeksler, sadece tarihsel verileri yansıtmakla kalmaz, aynı zamanda potansiyel gelecek hareketleri ve riskleri hakkında da kritik ipuçları sağlayarak, çeşitli paydaşlar için değerli birer navigasyon aracı işlevi görmektedir. Ekonomik görünümü anlamak için bu göstergelerin sürekli ve dikkatli bir şekilde izlenmesi elzemdir.