TÜRKİYE’DE FAİZSİZ FİNANSIN KRONOLOJİSİ
Türkiye’de faizsiz finans, İslami ekonomi prensiplerine dayanan bir finansal sistemdir. Bu sistem, faiz ödemeleri ve faiz getirileri olmaksızın yatırım ve finansal işlemleri gerçekleştirmeyi amaçlar. Türkiye’nin faizsiz finans alanındaki yolculuğu, köklü tarihine ve kültürel mirasına dayanırken, modern anlamda yapılanmaya yönelik adımlar ise daha yakın dönemlerde atılmıştır.
Modern anlamda faizsiz finansın resmi olarak tanınması ve düzenlenmesi 1980’li yılların başlarına dayanır. 1983 yılında Türkiye’de İslami Bankacılık ilk adımlarını atmış ve bu alanda faaliyet gösteren kurumlar kurulmaya başlanmıştır. 2000’li yılların başlarından itibaren Türkiye, faizsiz finansın gelişimine daha fazla odaklanmış ve bu alandaki kurumsal yapılanmayı güçlendirmiştir. 2005’te 5411 sayılı bankalar kanunda katılım bankası olarak tanımlanması ise İslami finansın bir dönüm noktası olmuştur.
Son yıllarda Türkiye, faizsiz finansın yaygınlaşması ve etkinliğinin artması için çeşitli adımlar atmıştır. Bu adımlar arasında katılım bankacılığı sektörünün güçlendirilmesi, İslami finans araçlarının çeşitlendirilmesi, hükümetin ve düzenleyici kurumların faizsiz finansı teşvik edici politikaları ve düzenlemeleri yer almaktadır.
Bugün Türkiye, faizsiz finans alanında dinamik bir pazar haline gelmiş ve bu alanda birçok uluslararası oyuncunun da ilgisini çekmektedir. Faizsiz finansın gelişimi, ülkenin ekonomik ve finansal sistemini çeşitlendirme ve derinleştirme yolunda önemli bir adım haline gelmektedir. Bu gelişim süreci, Türkiye’nin küresel faizsiz finans dünyasındaki konumunu güçlendirmeye devam etmesiyle birlikte daha da ivme kazanmaktadır.
Aşağıda faizsiz finansın kronolojik gelişimini inceleyebilirsiniz.
| 1983 | Özel Finans Kurumlarının Kurulması (ÖFK) Hakkında 83/7506 Sayılı Kararname Eki Karar’ a İlişkin Tebliğ yayınlanmıştır. |
| 1984 | Albaraka Türk ÖFK faaliyet izni almıştır. |
| 1985 | Albaraka Türk ÖFK ve Faisal Finans ÖFK faaliyetlerine başlamıştır. |
| 1989 | Kuveyt Türk Evkaf ÖFK kurulmuştur. |
| 1991 | Anadolu ÖFK kurulmuştur. |
| 1995 | ihlas ÖFK kurulmuştur. |
| 1996 | Asya ÖFK kurulmuştur. |
| 1999 | Özel Finans Kurumları 4389 sayılı Bankalar Kanunu kapsamına alınmıştır. BDDK kurulmuştur. |
| 2001 | İhlas Finans Kurumu’nun faaliyetleri BDDK tarafından durdurulmuş ve ruhsatı iptal edilmiştir. Faisal Finans Kurumu, Family Finans ÖFK’na dönüştürülmüştür. 4672 sayılı Kanun ile kurulan Güvence Fonu tasfiye edilerek bu fonun varlıkları TMSF’na aktarılmıştır. Özel Finans Kurumlan Birliği kurulmuştur. |
| 2002 | Kuveyt Türk ilk yurtdışı şubesini Bahreyn’de hizmete açmıştır. |
| 2003 | Özel Finans Kurumları Birliği Vakfı tasfiye edilerek tüm mal varlığı Özel Finans Kurumlan Birliği’ne devredilmiştir. |
| 2005 | 5411 sayılı Bankacılık Kanunu ile “Özel Finans Kurumu” yerine “Katılım Bankası” kullanılmaya başlanmıştır. Özel Finans Kurumları Birliği’nin ismi “Türkiye Katılım Bankaları Birliği (TKBB)” olarak değiştirilmiştir. Anadolu Finans ile Family Finans birleştirilerek Türkiye Finans Katılım Bankası oluşturulmuştur. |
| 2006 | TKBB Statüsü Resmi Gazete’ de yayınlanmıştır. Bank Asya Katılım Bankası’nın halka arzı gerçekleştirilmiştir. |
| 2007 | Albaraka Türk Katılım Bankası’nın halka arzı gerçekleştirilmiştir. |
| 2008 | Türkiye Finans Katılım Bankası’nın %60 hissesi Suudi Arabistan kökenli The National Commercial Bank (NCB) tarafından satın alınmıştır. |
| 2009 | ilk Tekafül Şirketi Neova kurulmuştur. |
| 2011 | Borsa İstanbul’da faaliyet göstermek üzere Katılım Endeksi oluşturulmuştur. Kuveyt Türk Katılım Bankasi ilk özel kira sertifikası ihracını gerçekleştirmiştir. |
| 2012 | Hazine Müsteşarlığı ilk kamu kira sertifikası ihracını gerçekleştirmiştir. Albaraka Türk Katılım Bankası ilk yurtdışı şubesini Irak- Erbil’de açmıştır. |
| 2013 | Katılım Emeklilik kurulmuştur. |
| 2014 | Katılım Endeksine Dayalı Borsa Yatırım Fonu kurulmuştur. |
| 2015 | KT Portföy kurulmuştur Ziraat Katılım Bankası, ilk kamu katılım bankası olarak faaliyetlerine başlamıştır. TKBB, 2015-2025 Strateji Belgesini yayınlanmıştır. Kuveyt Türk Katılım Bankası Almanya’da KT Bank AG’yi kurmuştur. Bank Asya Katılım Bankası’nın yönetimi TMSF’ ye devredilmiştir. Hazine Müsteşarlığının bağlı olduğu bakanlık bünyesinde “Faizsiz Finans Koordinasyon Kurulu” kurulmuştur. Albaraka Portföy kurulmuştur. |
| 2016 | TMSF tarafından Bank Asya Katılım Bankası’nın faaliyet izni kaldırılmıştır. Vakıf Katılım Bankasi ikinci kamu Katılım bankası olarak kurulmuştur. Tekdüzen Hesap Plani ve izahnamesi Hakkında Tebliğde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ 22.12.2016 tarih ve 29926 sayılı Resmi Gazetede yayınlanmıştır. |
| 2017 | 30186 sayılı Resmî Gazetede Hazine Müsteşarlığı tarafından Katılım Sigortacılığı Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik yayınlanmıştır. BDDK, faizsiz finans sektörü ile ilgili bir kanun taslağı hazırlamıştır. |
| 2018 | TKBB bünyesinde, “Merkezi Danışma Kurulu” kurulmuştur. Danışma Kurulunun Oluşumu, Görev, Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Tebliğ kabul edilmiştir. Danışma Kurulunun Çalışma Usul ve Esasları Hakkında İç Yönerge TKBB Yönetim Kurulu’nun 27.06.2018 tarih ve 260/2 sayılı kararı ile kabul edilmiştir. Mevduat ve Katılım Fonunun Kabulüne, Çekilmesine ve Zamanaşımına Uğrayan Mevduat, Katılım Fonu, Emanet ve Alacaklara İlişkin Usul Ve Esaslar Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik 18.10.2018 tarih 30569 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. |
| 2019 | Türkiye Emlak Katılım Bankası üçüncü kamu katılım bankası olarak kurulmuştur. 30888 sayılı Resmî Gazetede Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu tarafından Faizsiz Bankacılık İlke ve Standartlarına Uyuma İlişkin tebliğ yayınlanmıştır. Bankaların Kredi İşlemlerine İlişkin Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik 25.01.2019 tarih ve 30666 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. |
| 2020 | 31339 sayılı resmî gazetede Sigortacılık ve Özel Emeklilik Düzenleme ve Denetleme Kurumun tarafından Katılım Esasları Çerçevesinde Sigortacılık ve Bireysel Emeklilik Faaliyetlerine İlişkin Yönetmelik yayınlanmıştır. Ziraat Katılım ilk yurtdışı şubesini Sudan’da açmıştır. 12.11.2020 tarih ve 9268 sayılı kurum kararına göre Tekdüzen Hesap Planı Hakkında Yönetmeliğin 4 üncü maddesinin birinci fıkrası uyarınca, “Tekdüzen Hesap Planı ve İzahnamesi”, “Katılım Bankalarınca Uygulanacak Tekdüzen Hesap Planı ve İzahnamesi” ve “Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketlerince Uygulanacak Tekdüzen Hesap Planı ve İzahnamesinin müzekkere ekinde yer aldığı şekilde kabul edilmesine ve Kurul Kararı eki olarak Kurum internet sitesinde yayımlanmasına karar verilmiştir. |
| 2021 | Cumhurbaşkanlığı Finans Ofisi bünyesinde “Katılım Finans Dairesi Başkanlığı” kurulmuştur. TCMB bünyesinde Katılım Bankacılığı Müdürlüğü kurulmuştur. Katılım Bankacılığı Strateji Belgesi (2021-2025) güncellenmiştir. Tasarruf Finansman Şirketlerinin Kuruluş ve Faaliyet Esasları Hakkında Yönetmelik 07.04.2021 tarih ve 31447 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. |
| 2022 | 5 Ekim 2022 tarihli Resmi Gazetede “Katılım Finans Strateji Belgesi (2022-2025) ile İlgili 2022/16 Sayılı Cumhurbaşkanlığı Genelgesi” yayınlanmıştır. |
